Saturday, August 21, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for August 22, 2010

Duko ug paawot

Kon may laing mayor nga mangahas pagsunod ni Daanbantayan Mayor Ma. Luisa Loot nga nisukol ni Gobernador Gwen Garcia, bantay lang siya.  Kay tungluhon dayon siya sa Cebu Municipal Mayors League, hagiton paghingan sa ubang mga mayor nga susama niya og panghunahuna ug ihulagway nga "batabataon."  Bahala na kon ang pangu sa ilang kahugpongan manghod sa gobernadora.  Ug busa, kon nauso pa lang unta ang kaikog sa ilang pamilya, di unta manginlabot.  Kay mas takos man ang iyang maguwang nga makapanalipod sa iyang kaugalingon.
Apan unsa may gipaabot sa mga mayor sa ilang pagsugot nga si Dumanjug Mayor Nelson Garcia ang mangu nila?  Kinahanglan nga moduko sila ug magpaawot sa mosunod nga tulo ka tuig.

-o0o-

Kaluoy sa mga mayor sa kalungsoran sa Sugbo.  Bisan pa sa giingon ni Loot nga pagpangasaba ni Gobernador Garcia nila atubangan sa daghang mga tawo, way laing kapilian gawas sa pagsunod sa bisan unsay isugo sa Kapitolyo.
Mao nga bisan sa kadaghan sa mas mahinungdanon ug mas dinalian nilang mga gimbuhaton sa ilang lungsod, nagtapok morang mga suso aron pagpadayag sa ilang padayon nga pagpaluyo ni Garcia human niulbo ang ilang away ni Loot.  Mas mahinungdanon ug mas dinalian diay ang pagdupa sa gobernadora kay pagtuman sa ilang labing batakan nga mga gimbuhaton alang sa tinuod nilang "boss," ang katawhan di ang mga Garcia.

-o0o-

Unang nabantang ang kapahoy sa mga mayor sa kalungsoran atol sa kampanya sa niaging piniliay.  Nanawat sila og kuwarta gikan sa kampo ni Senador Manny Villar ug nisaad pagpaluyo sa iyang kandidatura.  Apan dihang nideklarar ang gobernadora og gubat batok ni Villar, way laing nahimo ang mga mayor gawas sa pagbakwi sa ilang pasalig.

Ug wa sila masayop.  Si Villar usa na lang ka kasarangan nga sakop sa Senado human sa piniliay.  Bisan nangiwit gihapon si Gibo Teodoro, nagpabilin si Garcia sa Kapitolyo arn pagsabod og mga proyekto sa mga mayor nga mo-amen niya.

-o0o-

Unsay nahibilin nga kapilian ni Loot?  Kon di na mapasaylo ni Garcia ang iyang pagpanghilabot sa ilang mga nawong, nga mas maayo pang baga kay sa peke, di na siya makapaabot og bisan unsang hinabang gikan sa Kapitolyo.  Mahimong di na gani kapanangpit ni Kongresista Benhur Salimbangon.  Nga utro sang kurog ni Garcia.
Makahimo hinuon si Loot pagpasilong ni Bise Gobernador Greg Sanchez.  Nga sama niya gikasungi sab ni Bogo City Mayor Junnie Martinez.  Haligi si Sanchez sa Partido Liberal sa Sugbo, nga nihit kaayo og mga mayor sa kalungsoran.  Kon mosugot si Presidente Noynoy Aquino nga ipadayon ang karaang pamolitika pagbuhong sa mga sakop sa iyang partido, mahimo nga di hingpit nga magmingaw ang Haladaya Festival ug ang Daanbantayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Friday, August 20, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for August 21, 2010

Lubay si Loot

Pagkahibawo nako sa pag-ulbo na sab sa laing away nilang Gobernador Gwen Garcia ug Daanbantayan Mayor Ma. Luisa Loot, wa na ko makugang.  Kay pulos sila babaon.  Pulos way pugung-pugong nga manulti.  Busa ang bisan unsang kasabotan nga nakahilot sa karaan nilang panagsungi kasamtangan lang.  Moabot ra gihapong adlaw nga magkabangga sila pag-usab ug di nang kapugong sa naandan nilang kainit og buot.
Mao nga dihang napilde si Garcia sa Daanbantayan sa niaging piniliay ug dihang giisnab ni Loot ang Pasigarbo sa Sugbo karong tuiga, may sukaranan ang ilang mga suod sa pag-ihap sa mga gutlo kanus-a maupos ang pabilo sa pailob ni Garcia.

-o0o-

Tuod man, sa kahinangop sa tanan nilang politikanhon nga mga kaatbang, way tihik-tihik ang ilang binayloay.  Gihulagway ni Garcia nga baga og nawong si Loot.  Kinsa gawas nga nisumbalik nga diktador si Garcia nipasumbingay pa gyod nga maayo na lang ang iyang nawong nga baga kay tinuod pa man, di sama sa ubang nawong nga peke na.
Apan sama sa una nilang away, nagtuo ko nga magkauli ra gihapon sila.  Kay wa silay laing kapilian.  Silang Garcia ug Loot nagkinahanglan sa usag-usa alang sa ilang politikanhong mga ambisyon.  Bisan sa nag-alintabo nilang away karon, maglamanohay ra gihapon sila.  Kay ang mga alternatibo sa ilang alyansa di madanihon.

-o0o-

Mas lisod alang ni Garcia ang pakig-alyansa sa labing higpit nga kaatbang ni Loot sa Daanbantayan. Kay si Engr. Augusto "Dodong Itok" Corro igsuon ni Lapulapu City Mayor Paz Radaza.  Nga asawa ni Kongresista Arturo Radaza.  Nga samtang di sama kakusganon ni Kongresista Tomas OsmeƱa, usa sa pipila lang nga isog kaayo nga nakigsangka ni Garcia.
Lisod sab alang ni Loot ang pakig-uli sa mga Martinez sa ika-upat nga distrito sa Sugbo.  Kay samtang linudhan siya sa kasal ni Bogo City Mayor Junnie Martinez, lawom na kaayo ang ilang pakigsakbang sa mga Martinez.  Gani, ang hangtod karon wa pa masulbad nga mga kaso sa pagpamusil, nga nakapatay ug nakasamad na og pipila ka mga lider ug mga dumadapig sa politika, gidudahang nahilambigit sa ilang dinumtanay.

-o0o-

Ang pangu sa mga mayor sa kalungsoran sa Sugbo nga si Dumanjug Mayor Nelson Garcia niingon nga bata-bataon ang mga pasangil ni Loot batok sa iyang maguwang nga gobernadora.  Ang baruganan sa mga mayor gihulagway dayong Loot nga "self-serving."

Sa akong pagsuwat ini, nipakita na hinuon og timaan si Loot sa paglubay.  Ang mga sakop sa media na ang iyang gibasol nga maoy nagpaburot sa ilang away.  Matod ni Loot nakaluwat siya og di maayong mga pamahayag batok sa gobernadora kay gisigehan siya og tawag sa reporters.  Nakabatyag na ba nga wa siyay dag-anan kon di gyod lung-an ni Garcia?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Thursday, August 19, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for August 20, 2010

Torpe sa dengue

Angayng sukmatan ang mga politiko sa padayong pagdaghan sa mga na-ospital ug mga nangamatay sa dengue.  Atubangan sa ilang pag-insistir sa fogging operations ug ubang paukyab sa pagpatay sa mga lamok nga nagda sa makamatay nga sakit.  Bisan hagbay ra silang gipasidan-an sa Department of Health (DOH) nga di epektibo ang ilang gipamalit nga mga kemikal batok sa dengue.
Tuod man, gipikatan lang sa mga lamok ang ilang fogging; ug gikataw-an lang ang mga kemikal nga ilang gibubo sa nagpundo nga tubig.  Kon mao, nganong nagpapating man gyod ang mga politiko pagpangompra og mga kemikal?  Mahimong bugo lang gyod ug lisod pasabton.  O nag-apas sa tambok nga komisyon.

-o0o-

Nga di nila makuha gikan sa pagpanilhig sa palibot, paglabay sa nangalisbo nang basura, pagbuslot sa nagpundong tubig ug pagpangita og kalutsan sa nabara nga mga kanal ug pagtultol ug pagyabo sa tanang mga gomang ligid, nabiyaang mga baril, balde, planggana ug ubang sudlanan sa tubig.
Kon di pasayluon ug kapnan pag-apil ang mga himan sa tarung ug tukmang mga paagi pagbatok sa dengue, gamay rang ilang masikbot.  Kay pila ra man tuod ang komisyon gikan sa mga silhig ug mga pala?  Maong pilit sila sa kemikal.  Bahala na kon, sama sa nahitabo sa mga opisyal sa Dakbayan sa Sugbo, lahi ang kemikal nga gihatod (lambdacyalothrin) kay sa kemikal nga ilang gi-order (aqua resigen).

-o0o-

Nganong, mangutana ka, init man kaayo ko ining lokal nga mga opisyal nga hangtod karon kemikal lang gihapon ang gigamit batok sa dengue?  Kay gawas sa ilang pagpanguwarta sa seryusong hulga sa katilingbanong kahimsog, ang dako nilang influencia mahimong makadasig sa pipila ka katawhan pagsunod sa sayop nilang sanglitanan.
Nga posibleng maoy hinungdan nga mas daghan ang na-ospital ug mas daghan ang nangamatay sa dengue dinhi sa ato.  Kay inay sundon ang tambag sa DOH pagpanlimpiyo sa palibot, gipaundayonan ang mas sayon nga kiat sa mga politiko.

-o0o-

Labing uwahing ebidensiya nga nanakod nang kaamaw sa mga politiko mao ang pag-awhag sa kadagkoan sa mga tulonghaan nga mag-pajama ang mga tinun-an aron di mapaakan sa mga lamok.  Hinaot may makahunghong sa mga prinsipal ug mga magtutudlo nga makalikay lang sa lamok ang mga bata kon himuon silang morang mummies sa karaang Ehipto--puston ang tibuok nilang lawas, mga kamot ug mga tiil, hasta ang tibuok nilang nawong.
Ang Sugbo ug Central Visayas usa sa unom ka rehiyon sa nasud nga kapin na sa 1% sa mga pasyente sa dengue ang nangamatay.  Nga nakapaalarma na sa DOH.  Kansang kadagkoan nipasidaan nga patakaan lang gihapon ang kampanya batok sa mas bangis nga kagaw sa dengue, mahimong madoble ang gidaghanon sa mga mangamatay sa mosunod nga mga buwan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Wednesday, August 18, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for August 19, 2010

Dagko ray buhong

Kon gitugotan pa ang P100 nga usbaw sa suholan nga gipangayo sa labor, motubo unta ang inadlaw nga suholan sa mga mamumuo sa Sugbo ug Central Visayas ngadto sa P367.  Mas gamay lang gihapon sa minimum nga suholan sa Metro Manila nga P404.  Ang binuwan nilang suholan mahimo na untang  P11,000.  Mas gamay kon itandi sa minimum nga suholan sa mga magtutudlo nga P12,000.
Inay manaktak og mga kawani o manera sa ilang mga pabrika, nga maoy pasidaan sa mga magpapatigayon nga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB), modaghan untang halin ug molambong mga patigayon.  Kay makapalit nang mga kawani pagpalit sa ilang mga produkto ug mga serbisyo.

-o0o-

Apan kon unsa katihik ang atong kagamhanan sa pagtakda sa suholan sa mga mamumuo, mao sab sila kamanggihatagon sa pagtakda sa mga suholan ug mga benepisyo sa mga tagduma sa government owned and controlled corporations (GOCCs).
Kuwentaha ra gud ang kinatibuk-ang suholan ug mga benepisyo ni Administrador Armand Arreza sa Subic Bay Metropolitan Authority (SBMA):  P26.9 milyones niadtong 2009; sa ato pa, 2.24 milyones ang iyang nadawat matag buwan; sa ato pa, P74,667 ang iyang natigom matag adlaw; sa ato pa, P3,111 matag oras; ug sa ato pa, P51.85 ang iyang nasikbot matag segundo.

-o0o-

Bisan si Budget Secretary Butch Abad nanalipod sa dagkong suholan ug mga benepisyo sa mga tagduma sa GOCCs.  Kay kinahanglan nga ambasan ang mas dagkong suholan sa pribadong sektor aron makadani og takos nga mga tagduma.
Apan nahibawo ang tanang hingtungdan nga may mga tagduma sa GOCCs nga gitudlo di tungod sa ilang katakos ni kasinatian.  Kon dili tungod sa ilang kasuod sa mga nagtungkawo sa Malakanyang.  Ug nga wa silay laing lingaw ug way laing kapahimutangan.  Susiha lang palihug nganong gitudlo silang Prospero Pichay sa Local Water Utilities Administration (LWUA) ug Winston Garcia sa Government Service Insurance System (GSIS).

-o0o-

Kon mao nga dagkong suholan diay ang gikinahanglan aron madani ang labing takos nga mga tagduma sa GOCCs, nganong di man gamiton ang samang tag-as nga mga suholan ug mga benepisyo aron pagdasig sa kasarangan nga mga kawani sa kagamhanan ug pribadong mga kompaniya paghimo sa labing takos nila nga pangalagad?
Motrabaho ba lang diay ang dagkong mga insentibo alang sa labing dagko nga mga opisyal sa kagamhanan ug mga patigayon?  Nganong kon mangayo na og di kaayo dagkong insentibo ang kasarangan nga mga kawani, modayon man og pamalibad ang kadagkoan nga way nahot ang kagamhanan ni pundo ang pribadong mga kompaniya?  Mga dagko ra ba diay ang kamao nga mokaon?  Kanus-a man sila motuo nga di intawon puthaw ang tiyan sa mga kabos?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Tuesday, August 17, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for August 18, 2010

Suki sa SK

Di silang Presidente Noynoy Aquino ug DILG Secretary Jesse Robredo ang unang niawhag nga papason ang Sangguniang Kabataan (SK).  Natuki na sa niaging ika-14 nga Kongreso (ika-15 na ni rong naglingkod) ang balaodnon ni kanhi senador Nene Pimentel, ang amahan sa Local Government Code (LGC), kansang mga probisyon mao ra say nagtuko sa SK.
Igo lang gidasonan nilang Aquino ug Robredo ang gisugyot ni Pimentel nga ipuli sa SK:  Magpili og usa ka representante sa mga batan-on nga palingkuron sa konseho sa matag barangay.  Makabuylo na ba karon ang gibanhaw nga mga balaodnon pagpapas sa SK nga natanggong sa mga komitiba sa niaging Kongreso?

-o0o-

Masabot kaayo nganong kusganong nisupak pagpapas sa SK si Senador Bongbong Marcos.  Kay iyang amahan, si kanhi presidente Ferdinand Marcos, maoy nagtukod sa Kabataang Barangay (KB), ang gituohang sukaranan sa SK, niadtong 1975, o 35 ka tuig nang nilabay.
Makakita hinuon og alyado si Marcos sa SK National Federation, ni kanhi kongresista Raul del Mar ug mga kongresista ug mga senador nga niawhag nga inay papason usbon lang ang SK.  Ang labing komprehensibong mga sugyot naggikan ni kanhi kongresista Risa Hontiveros.  Nga naglakip sa paghatag sa SK og mas dakong gahom pagpasiugda og mga proyekto ug paggasto sa ilang pundo ug pagbadlong sa politikanhong dinastiya sud sa SK.

-o0o-

Si Rengel Pelayo, presidente sa SK Cebu City Federation, niawhag nga ilangay ang piniliay sa SK sa di pa mapatuman ang kausaban aron di na magpadayon ang ilang kainutil:  Ang mga proyekto sa SK nga aprobado na sa konseho sa SK ug sa konseho sa barangay matanggong kon di pirmahan sa kapitan.
Ang pagtuon sa UP, DILG ug Unicef nagbutyag sa kahuyang sa SK pagkonsulta ug pagtubag sa mga panginahanglan sa kabataan, dakong kang-a tali sa mga proyekto sa SK ug sa tinuorayng panginahanglan sa kabataan ug ang ka way kasayuran sa katawhan sa papel sa SK.

-o0o-

Uyon kong Pres. Aquino nga may ubang mas epektibong paagi paghatag og gahom sa mga batan-on gawas sa SK.  Gawas pa, lisod panalipdan nganong ang mga batan-on ray tukoran og sanggunian ug palingkuron sa lokal nga mga bay balaoranan.  Nganong di man hatagan sa samang katungod ang ubang huyang nga mga hut-ong sa katilingban sama sa kababayen-an, mga kabos nga taga dakbayan, mga tawong may kakulian sa panglawas, mga mamumuo ug mga mag-uuma?
Tingali moingon ka nga haskang daghana nang suweldohan kon palingkuron ang mga representante sa tanang huyang nga mga sektor.  Gawas pa, marepresentahan na sila sa regular nga mga konsehal ug mga bokal.  Kon maong marepresentahan ang ubang mga sektor, nganong di man ang mga batan-on?  Dunay nangalisbo sa SK nga lisod kaayo nga singuhon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Monday, August 16, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for August 17, 2010

Gobyerno 2.0

Pila lang ka takna human gibuhi ang bag-ong website ni Pres. Noynoy Aquino (president.gov.ph), nagbaha dayon ang mga saad ug mga sugyot sa kausaban gikan sa nagkalainlaing bahin sa nasud ug sa kalibotan.  Mainiton nga gihangop sa katawhan ang kahigayonan pagpadayag sa ilang kaugalingon ug pagsalmot sa bag-ong pamunoan.
Wa masayop si Aquino sa pagsandig sa bag-ong mga teknolohiya, nga nakatabang pag-ayo niya sa niaging kampanya, pagpaduol sa iyang pamunoan sa katawhan.  Ang mas dako niyang hagit:  Unsaon pagtubag, pagtugkad, pagpatigbabaw ug pagpatuman sa tinuoray nga tingog sa katawhan.

-o0o-

Sa labing uwahing banabana, dunay 29.7 milyones ka Pinoy nga tiggamit sa Internet.  Nga, segun sa ITU (International Telecommunication Union), 29.7% sa gibanabana nga 99.9 milyones nga populasyon sa Pilipinas karong tuiga.  Nga labihang daghana kon itandi sa kapin sa lima ka milyon ra ka PCs (personal computers) sa nasud.
Sa ato pa, kinabag-an nila nagpunsisok sa internet cafes.  Labing daghan dunay Yahoo! accounts alang sa email ug instant messenger.  8.38 milyones dunay Facebook accounts.  2.1 milyones dunay Twitter accounts.  Way makalalis nga gawas sa atong pagka texting capital sa kalibotan, ang mga Pinoy kabahin sab sa labing madasigon nga tiggamit sa social media networks.

-o0o-

Sa di pa ka moingon nga mga adunahan ray may access sa internet, pahibaw-on tika nga pipila lang ang internet cafes nga magpapulta og P30 o pataas matag oras.  Kasagaran tag P10 rang oras--wa hinuoy aircon, bentilador ra, ug di kang kareklamo kon lain og baho ang imong tapad.  Gani, sa pipila ka barangay sa Dakbayan sa Sugbo, P1 ray bayad sa lima ka gutlo nga internet surfing.
Bisan ang mga kompaniya sa telepono nagpuhalay paglaslas sa ilang bayranan sa internet browsing:  Ang Smart mobile internet mopahamtang og P10 sa matag 30 ka gutlo; samtang ang Globe mobile broadband mopabayad og P5 sa matag 15 ka gutlo.  Texting hinuon gihapon ang labing sayon ug baratong paagi sa komunikasyon.

-o0o-

Kon tarungon lang paggamit, ang bag-ong mga teknolohiya makahatag og dugang gahom sa katawhan, makapalambo sa ilang pagsalig sa kagamhanan ug makapaspas ug makapabarato sa mga transaksiyon tali sa kagamhanan ug sa katawhan.
Makatabang sa mas gawasnong binayloay sa kasayuran ang paghingpit pagtukod sa "digital infrastracture" sa tanang publikong dokumento.  Nga kon libreng makuha ug maggamit sa katawhan, makaiban sa tag-as nga pila ug nangalisbong pangilkil sa nagkalainlaing mga buhatan sa kagamhanan.  Napamatud-an na sa mga kagamhanan sa ubang kanasuran ang kapuslanan sa bag-ong mga teknolohiya pag-alagad sa katawhan.  Maong hagbay ra nilang gihimo ang internet access nga di lang alang sa makapalit og PCs o makabayad og internet cafes kon di alang na sa tanan--isip tawhanong katungod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, August 15, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for August 16, 2010

    FB ug Twitter


Ang awhag sa mga sakop sa Kongreso paghigpit sa paggamit sa Facebook ug Twitter sa mga buhatan sa kagamhanan makapahinumdom nako sa kakataw-anan sa mga pangutana sa karaan nga mga politiko mahitungod sa bag-ong mga teknolohiya nga gigamit sa labing una nga nasudnong automated nga piniliay niadtong Mayo.  Mas makauuwaw kay sa paghulagway sa tiguwang nga mga politiko sa Estados Unidos sa Internet nga "sinumpay nga mga tubo" ug sa "cyber attack" nga usa ka matang sa biological weapon.

Kon nagtuo ang mga trapo nga ilang kapugngan ang pagkatap sa social media networks sa burukrasya, pekat nilang tanan.  Nagpaila lang nga ngiob pang langob ni Mampor ang ilang gipuy-an.

-o0o-

    Sa di pa hingpit nga magpakauwaw ang mga trapo, maayo tingaling hunghongan sila sa kamatuoran sa "rebolusyon sa teknolohiya sa kasayuran" nga sa gusto nila o sa dili angayng dawaton:
  • Una, di mosaka ang konsumo sa elektrisidad kon ang mga kawani mag-FB ug mag-tweet--ang social media networks di makadugang sa konsumo sa nag-andar nga personal computers (PCs) sa mga buhatan;
  • Ikaduha, bisan pag i-ban sa servers sa kagamhanan ang FB ug ubang networks, maka-access gihapon ang mga kawani nila sa laing mga paagi nga di mahimong kahigpitan; ug
  • Ikatulo, ug labing mahinungdanon, napamatud-an na sa mga pagtuon nga ang FB ug Twitter makadugang, di makaiban, sa productivity sa mga kawani.

-o0o-

    Sa pribadong mga kompaniya nga ang IT administrators nipahamtang og restrictions sa chat ug social media networks, ang mga kawani makabasa ug makatubag lang gihapon sa mga mensahe sa ilang kahigalaan.  Unsaon?
  • Pinaagi sa email--ang FB ug Twitter mopada sa mga mensahe sa email ug nitugot sab sa mga tubag pinaagi sa email--ug ambot unsaon sa IT pagbabag sa tanang emails; ug
  • Pinaagi sa telepono--ang labing baratuhong mga telepono maka-access sa Internet (ang mga kompaniya sa telepono nipabarato sa unlimited nga web browsing)--nga bisan offline makadawat ug makapada og FB ug tweets pinaagi sa text.

-o0o-

    Sa di pa tungluhon sa mga politiko ang social media networks, angay silang pahinumdoman sa kadako na karon sa papel nga gihuptan sa Internet sa binayloay sa dinalian ug mahinungdanong kasayuran--gikan sa pagdawat sa mga sugyot, reklamo ug kasayuran gikan sa katawhan ngadto sa pagsangyaw og mga pahibawo gikan sa kagamhanan, labi na atol sa dagkong katalagman.
    Di na lang nato hisgutan ang kapuslanan sa Internet sa mga gubat ug katalagman sa ubang kanasuran.  Ari ta sa atong kaugalingong nataran.  Dihang nalubong sa baha ni Ondoy ang Metro Manila--diin natanggong ang mga molupyo sa ilang pinuy-anan, nainutil ang mga buhatan sa kagamhanan ug nalunopan sang mga sakop sa media--ang FB ug Twitter maoy gigamit sa katawhan pagpakitabang ug pagtabang sa mas tabanganan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com