Thursday, December 24, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for December 25, 2009

                        Trapiko sa Pasko

 

            Matag higayon matanggong ko sa trapiko sa Metro Cebu, akong am-aman ang akong kaugalingon nga daghang nangandoy nga makaangkon sa samang suliran ang mingaw kaayo nilang mga dakbayan ug kalungsoran.  Kay, tinuod, ang pagkabara sa trapiko malipayong suliran.  Di mabasol ang katawhan nga mopalabi sa malambuong ekonomiya ug sa kahuot sa iyang kadalanan.  Kay sa hapsay nga kadalanan sa nagduka ug nagmingaw nga mga patigayon.

            Maong wa ko sapota sa kahuot sa kadalanan sa mga dakbayan sa Sugbo, Mandaue, Lapulapu ug Talisay samtang nagsingabot ang Pasko.  Kay nagkahulogan ni nga may kuwarta ang mga tawo ug nga nisulbong ang halin sa mga patigayon.  Bahala na kon nagkahulogan sab ni sa kapakyas sa kagamhanan pagpangandam sa kalamboan.

-o0o-

            Apan niulbo na gyong akong kaspa dihang nabara ang trapiko sa dakong langyab sa Cebu North Road.  Tungod sa pag-aginod sa dagan sa mga sakyanan sa lane paingon sa amihanang Sugbo, wa ra abtig oras niinat nang katay og pila ka kilometro gikan sa Consolacion paingon sa mga gasolinahan sa Basak, Mandaue.

            Maong napugos kog baktas pauli.  Bisan udtong tutok.  Di hinuon kainit ang nakapasanting sa akong apapangig:  Akong nahibaw-an nga di bangga ang nakapahinay sa mga sakyanan; kon dili ang pag-awas sa mga sakyanan sa apiki nga parking lot sa shopping mall sa kinapusoran sa Consolacion.

-o0o-

            Wa nako igkita ang naandang traffic enforcers.  Namakasyon tingali kay holiday na man.  Ang duha ka tawo nga nagwarawara sa mga sakyanan sa tungod sa mall bantang kaayo diin kapusta.  Padayong gipasud ang mga sakyanan bisan nisiwil na sa highway ug nababagan nang hangtod katunga sa highway.

            Tungod sa usa lang ka tindahan nabihag ang kinatibuk-ang trapiko sa amihanang Sugbo?  Unsa may nasud sa bakukang sa munisipyo ug kapolisan sa Consolacion nga gitahan man ang pagduma sa nasudnong highway ngadto sa usa ka pribadong patigayon?  Nganong gipasagdan man nga masakripisyo sa pipila lang ka shoppers ang mas daghang mga motorista ug mga pasahero nga mas mahinungdanon og mga lakaw—bahala na lang ko nga igo lang nipauli aron maniudto?

-o0o-

            Mahimong way sa' ang mall.  Unsa may iyang mahimo nga nagsugwak man ang mga mamalitay?  Nga tingali mga kawani sa kagamhanan ug pribadong mga kompaniya nga mao pay pagpanghatag sa bonus?  Tingali wa say mahimo ang munisipyo.  Maong wa na lang mag-usik-usik pagpa-overtime sa ilang traffic enforcers.

            Apan tungod sa nahitabo, akong giingnan ang akong asawa nga di na mi mamalit ni mangaon sa mall; naamgohan sab nakong namakak diayng DPWH ug Malakanyang sa pasalig nga mahuman nang north coastal road karong buwana; ug nakumbinser ko nga padayong matanggong ang trapiko sa amihanang Sugbo kon ang kadagkoan sa Consolacion ray agdon kanus-a sila mohunong pagsabotahe sa highway.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Wednesday, December 23, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for December 24, 2009

                       Bag-ong mga dakbayan

 

            33 ka mga lungsod ang nipadayag sa ilang tinguha nga mamahimong dakbayan.  33 ka mga balaodnon ang gipasaka sa ika-11 nga Kongreso aron pagdason sa ilang sugyot. Apan 24 ra ka balaodnon ang naaprobahan sa mga magbabalaod.

            Aron kapugngan ang gihulagway sa mga magbabalaod nga "binuang nga lumbaanay" sa mga lungsod nga mahimong mga dakbayan, ang ika-12 nga Kongreso nipasar og balaodnon nga nipausbaw sa panginahanglan sa kuwarta sa usa ka lungsod una mahimong dakbayan ngadto sa P100 milyones gikan sa P20 milyones lang nga gitakda sa Local Government Code.  Ang Republic Act 9009 nahimong balaod sugod niadtong Hunyo 30, 2001.

-o0o-

            Apan kay ang mga politiko di man gyod kahutdan og lusot, ang mga kongresista ug mga senador wa motugot nga mabawo ang 24 ka mga lungsod, kansang mga pangu ug mga molupyo gilaoman nga makatabang sa ilang politikanhong mga ambisyon.  Nagpasar sila og Joint Resolution 29 nga nag-exempt sa 24 ka mga lungsod gikan sa bag-ong panginahanglan nga P100 milyones nga pundo.

            Sa di pa sila makapahimus sa lusot nga gihatagan sa ika-12 nga Kongreso, ang 24 ka mga lungsod giawhag sa pagpasaka og tinagsa sa cityhood bills.  16 ra ka lungsod ang nakatuman—apil ang Bogo, Carcar ug Naga sa Sugbo—maong sila ray nahimong mga dakbayan.

-o0o-

            Ang League of Cities of the Philippines (LCP) nakakumbinser sa Korte Suprema niadtong Nobyembre 18, 2008 nga ilegal ang pagkahimong dakbayan sa 16 ka lungsod. Kay gawas nga wa silang katuman sa P100 milyones nga panginahanglan maibanan pa gyod ang bahin sa mga dakbayan gikan sa internal revenue allotment (IRA).

            Nipasaka og motion for reconsideration ang nagsubo nga 16 ka lungsod.  Napilde sila sa ikaduhang higayon niadtong Abril 28 karong tuiga.  Ang boto sa labawng hukmanan nga 6-6 nakahatag sa mga lungsod og gamayng gingi sa paglaom.  Maong, bisan klaro lang nangaluya, nipasaka sila og ikaduhang motion for reconsideration.

-o0o-

            Sa makapakugang nga pagbali sa hangin, nga nahimong tam-is ug sayo nga pinaskohan sa Bogo, Carcar, Naga ug laing 13 ka lungsod, nibalitok niadtong Lunes ang Korte Suprema.  Sa boto nga 6-4, nga wa panginlaboti nila ni Chief Justice ReynatoPuno, Associate Justices Mariano del Castillo ug Antonio Eduardo Nachura, ang 35 ka pahina nga hukom nipatigbabaw na sa legalidad ug kamakiangayon sa pagkahimong dakbayan sa 16 ka mga lungsod.

            Gitumbok sa labawng hukmanan nga naaprobahan na sa Kongreso ang pagka dakbayan sa 16 ka lungsod sa wa pa mapahamtang ang mas dakong panginahanglan nga P100 milyones sa ilang kita.  Gisalikway sab ang kabalaka sa mga dakbayan nga maibanan ang ilang IRA. Matod sa labawng hukmanan di makapangangkon og pagpanag-iya ang LCP sa IRA nga wa pa maggahin.  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Tuesday, December 22, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for December 22, 2009

        Ganti ni Gibo

    Kon hangtod karon nagtuo pa si Gilbert Teodoro nga makalingkawas siya sa hawok sa kamatayon ni Pres. Arroyo pinaagi lang sa pagpasalig nga samtang kabahin siya sa pamunoan wa siya mahilambigit sa dagkong eskandalo nga gipasangil batok ni Arroyo ug sa iyang pamilya, sipyat siya.  Kon nagtuo nga malipat ang katawhan sa pagbiya ni Arroyo sa liderato sa Lakas-Kampi-CMD ug pagtingob sa iyang pangampanya sa Pampanga, sayop siya.
    Kon naglaom nga ang ubos niyang ratings mapapas ra inig sugod na og lihok sa gamhanang makinarya sa administrasyon, nakamenos siya sa kaligdong sa katawhang Pilipinhon.  Bisan ang mga nahilambigit sa Hello Garcia sa 2004 mosulti niya nga lisod tikason kon ang katunga sa rehistradong mga botante mohinayon pagbotar alang sa nag-unang piliunon pagka presidente.
            -o0o-
    Apan unsa may kapilian ni Teodoro?  Mokalit ba lang siya og balitok ug motabang na pagbisto ug pagsaway sa kahiwian sa pamunoang Arroyo?  Nahinayak na ra ba siya pagpatigbabaw sa iyang utang kabubut-on ni Arroyo kay sa pagpatigbabaw sa nasudnong interes.
    Ang lansang sa lungon sa kandidatura ni Teodoro hingpit nang nitaop dihang nilingkod siya sa gabinete ni Arroyo.  Di paigo ang iyang pangangkon nga malampuson niyang napanalipdan gikan sa pangurakot ang mga transaksiyon nga gisudlan sa iyang departamento.  Ang iyang kapakyas pagdis-armar sa mga Ampatuan ug ubang private armies sa nasud maoy di malalis nga ebidensiya nga nagpaggapos siya sa interes sa pipila ug gipasagdan lang ang kaayuhan sa mas daghan.
            -o0o-
    Si Teodoro makahimo unta pagpalambo sa iyang politikanhong base sa mas ligdong nga paagi.  Duna siyay pangutok, katigayonan ug igong politikanhong mga koneksiyon aron pagtikad sa iyang ambisyon paghupot sa labing taas nga katungdanan sa nasud sa mas tarung nga paagi.
    Apan nipili siya pag-ubog sa lapok.  Gusto niya nga mamintaha.  Kay wa may bisan usa sa mga nangambisyon sa administrasyon ang makaparang niya, nagtuo nga masunod sa tumang kasayon ang gikalisangan nga politikanhong makinarya sa administrasyon.  Gipaggamay niyang kasilag sa katawhan sa kakawatan sa iyang gikuyogan nga pamunoan.
            -o0o-
    Di hinuon hingpit nga makawang ang pagtinarung ni Teodoro isip kalihim sa nasudnong panalipod.  Di hingpit nga mausik ang iyang giangkon nga kalamposan pagpatigbabaw sa propesyonalismo sa Armadong Kusog human nabulit sa kasaysayan sa pagpanghilabot sa politikanhong kaugmaon sa nasud, nga ang labing uwahing nakapahimus mao ang iyang gitilaan pag-ayo nga amo.
    Kapamatud-an lang nga nilampos si Teodoro kon di na magpaggamit ang militar sa bisan unsang pagsuway pagsabotahe---paglangay o pagkanselar---sa piniliay sa Mayo 10, 2010.  Kapamatud-an lang ang kalamposan ni Teodoro kon di na magpaggamit ang militar sa pagpamugos pagtuboy niya sa Malakanyang.  Kapasalamatan siya sa hingpit sa katawhan kon di na magpaggamit ang Armadong Kusog paglugway sa gahom sa mga nagtungkawo sa Malakanyang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Monday, December 21, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for December 22, 2009

                        Ilog sa ikaduha

 

            Samtang nanihapon ang mga bisita human sa bunyag sa kamanghorang anak ni Komentarista Choy Torralba sa DYRF, si Kongresista Ferdinand "Bongbong" Marcos gitawgan sa Businessworld ug gipahibawo sa iyang pagkasud sa Top Ten sa mga kandidato pagka senador sa labing uwahing survey sa Pulse Asia (31% ang iyang rating).  Masaligon si Marcos nga mas mosaka pang iyang ranggo kon ma-disqualify silang Franklin Drilon (ikaupat) ug Serge Osmena (ikawalo) kay wa pang kaabot og unom ka tuig human sa paghupot sa ilang ikaduhang sagunson nga termino.

            Mas makapakugang ang sunod niyang gisulti namo:  Sa adlaw sa piniliay, sila si Manny Villar ug Gilberto Teodoro ang higpit nga magsangka kay matagak na si Noynoy Aquino.  Nipasabot siya nga silang Villar ug Teodoro ang labing lig-on og makinarya ug si Aquino ang labing huyang kay hangtod karon ang Liberal Party nagkatibuwaag pa.

-o0o-

            Apan lahi ang hulagway nga napintal sa survey nga gihisgutan ni Marcos dihang nakuha na nakong dugang detalye.  Ang survey sa Pulse Asia niadtong Disyembre 8-10 nagpakita nga wa mo-us-os ang rating ni Aquino (45%, kon itandi sa 44% niadtong Oktubre) bisan sa pagsaka sa ratings nilang Villar (23%, gikan sa 19%) ug Erap Estrada (19%, gikan sa 11%).

            Angayng mabalaka silang Villar ug ubang mga kaatbang ni Aquino.  Wa maibani ang iyang rating upat ka buwan human sa kamatayon sa iyang inahan.  Nagpasabot nga di lang ang emosyonal nga kahinugon sa kamatayon ni kanhi presidente Cory Aquino ang nakapalig-on sa iyang kandidatura.  Ang napuno sa ratings nilang Villar ug Estrada naggikan sa pagsibog ni Chiz Escudero.  Sa ato pa, kinahanglang ilugon ang boto sa usag-usa aron seryusong makahagit si Aquino.

-o0o-

            Labing dako og saka ang rating ni Teodoro (150%) apan nagpabiling single digit (5%).  Morag tinuod nga hawok sa kamatayon ang iyang kasikit ni Pres. Arroyo.

Labing malipayon sa mga piliunon pagka bise presidente mao si Loren Legarda.  Nisutoy ang iyang rating (32%) pinaagi sa paglaslas sa base ni Mar Roxas (43%).  Labing masulub-on si Edu Manzano nga pabiling nalansang (3%).  Nag-una niya si Jojo Binay (10%), nagsunod si Bayani Fernando (1%).

-o0o-

            Motuo mog sa dili, ang tulo nga nag-unang senatoriables mao sila si Bong Revilla (53%), Miriam Santiago ug Jinggoy Estrada (tabla sa 51%).  Ang ikalima ngadto sa ikapito (nagtabla sa 43%):  Pia Cayetano, Ralph Recto (labaw og duha ka ang-ang ni Osmena) ug Juan Ponce Enrile.

            Ikasiyam si Tito Sotto (40%), ika-11 si TG Guingona (29%) ug nakakumpayot sa Magic 12 si Joey de Venecia III (24%).  Ambot nakabantay na bang mga botante nga wa siyay nahimo, o tungod lang kay wa siyay bag-ong pelikula, ika-13 ra si Lito Lapid (23%), tabla silang Ruffy Biazon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, December 20, 2009

Arangkada of Leo Lastimosa for December 21, 2009

                        Dag-anan sa Ombudsman

 

            Sa sunod higayon nga makahunahuna ka pagpasaka og kaso batok sa usa ka opisyal sa kagamhanan, paminawa una ning kasinatian sa mga nakasuway na pagdangop sa Visayas Ombudsman.  Kon ang imong ikiha may lig-on nga koneksiyon sa gamhanan nga mga politiko, labi na kon taga Kapitolyo, o ba kaha taga Malakanyang gyod, way kapaingnan ang kaso.

            Mas maayo pa nga mopahuway ka.  Agwantaha na lang ang inhustisya nga imong nahiagoman.  Kay di gyod mahitabong makakuha ka og kaangayan gikan sa Visayas Ombudsman.  Niadto, gitarung pag-imbestigar ang mga kaso apan giyak-an pagsang-at na sa ulohang buhatan.  Karon, daghang salamat ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol, dinhi na mismo sa ato magsugod ang pagyaka.

-o0o-

            Apan kon ang imong reklamohan kasarangan lang nga kawani sa kagamhanan, duna kay dag-anan.  Kon ang imong namatikdan nga nag-abuso sa gahom, o nagpahimus sa katungdanan, nakalingkod lang sa puwesto tungod sa tsamba, o tungod sa pagsandig og dakong politiko apan di gyod ingon ana kasuod, o ba kaha ang gisaligan nga padrino nibalitok na sa oposisyon, ug busa gikasuk-an na sa Kapitolyo, o ba kaha sa Malakanyang gyod, haskang paspasa sa dagan sa kaso.

            Ikiha dayon.  Tan-awa unsa kadali sa lihok sa Ombudsman.  Ipatawag dayon ang gireklamohang opisyal.  Kasab-an dayon sa kalapasan nga iyang nahimo.  Di pa gyod did-an nga mosud ang media.  Aron pagtino nga mabantang sa katawhan ang salida sa Ombudsman.

-o0o-

            Kon ang ikiha manimaho lag dyutay og politikanhong koneksiyon, bisan kon ang mga padrino nia ra dinhi sa ato apan makahimo pagpakitabang sa Malakanyang, di hingpit nga yak-an ang kaso apan mao ni ang mahitabo:  Ipatawag ang tanang nahilambigit sa kaso—ang nangreklamo ug ang mga gireklamohan ug yawyawan sila nga ang labing maayo nilang buhaton mao ang pagtinabangay, di ang pagkihaay.

            Dasigon dayon ang mga partido nga mag-areglo.  Mao ning higayona nga di na nila pasudlon ang media.  Di tingali gusto ang taga Ombudsman nga masaksihan sa mga magbubuhis ang pag-us-os sa iyang kaugalingon ngadto sa pagka lupong tagapamayapa.

-o0o-

            Kon ang ikiha suod sa Malakanyang, di lang ni Pres. Arroyo ug sa iyang bana kon dili hasta sa gamhanang mga sakop sa gabinete ug mga sakop sa tinuod nga pamilyang Arroyo, panguros na lang daan.  Kinahanglan nga modawat dayon sa kamatuoran nga di gyod kang kadu't nila.  Kay kon ipamugos gyong kaso, kuyaw nga mamahimo kang laing Jun Lozada.  Ug sa ubang mga kihante nga mao na hinuoy naapiki.

            Ning higayona, makatabang sa imong kawsa ang pagpahit sa imong wait ug paghangad sa langit.  Di pa hinuon ka hingpit nga inutil.  Samtang magpaabot sa pagpanginlabot sa Labawng Makagagahom, mahimong sundon ang tambag ni kanhi Senate President Franklin Drilon, mahimo kang modangop sa media.  [30]